ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΤΗΣ ΝΙΚΑΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΔΕΣΠΟΤΑΤΟΥ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ (1204-1261)

Μηλιαράκης Αντώνιος, Ιστορία του βασιλείου της Νικαίας και του Δεσποτάτου της Ηπείρου (1204-1261), εν Αθήναις 1898. Ο ιστορικογεωγράφος Αντώνιος Μηλιαράκης (βλ. αρ. 223, 243, 256, 265, 281 και 284 της Βιβλιοθήκης Ιστορικών Μελετών) παρουσιάζει εδώ την πολιτική και εκκλησιαστική ιστορία δύο ανατολικορωμαϊκών κρατών της ύστερης βυζαντινής περιόδου, της Αυτοκρατορίας της Νίκαιας και του Δεσποτάτου της Ηπείρου, καθώς και της Λατινικής Αυτοκρατορίας της Κωνσταντινουπόλεως, από την πρώτη άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους της Τέταρτης Σταυροφορίας (1204) έως την ανάκτησή της από τους Βυζαντινούς το 1261. Ο φιλογενής συγγραφέας πραγματεύεται ένα θέμα με το οποίο δεν είχε ασχοληθεί ώς τότε κανείς «εν ειδική μονογραφία». Ο Μηλιαράκης θεωρεί αυτά τα δύο κράτη «Ελληνικά αυτόνομα κράτη» και εστιάζει την προσοχή του στον αγώνα δρόμου τους «προς τον θρόνον των Καισάρων», αλλά και στους «αγώνες και πόθους των Ελλήνων υπέρ της ελευθερίας και αυτονομίας της δουλωθείσης πατρίδος», ανάλογους (φαντασιακά) με αυτούς που διεξήγαγε το ελληνικό βασίλειο στη δύση του 19ου αιώνα κατά των Οθωμανών (1897). Η μελέτη του βασίζεται σε εξονυχιστική έρευνα των πρωτογενών πηγών, πλείστα παραθέματα των οποίων παρεμβάλλει στην αφήγηση για την πληρέστερη τεκμηρίωσή της. Η έκδοση συνοδεύεται από έξι εκτενή παραρτήματα με επιμέρους ιστορικές θεματικές, όπως την αναγνώριση του αυτοκεφάλου της Σερβικής Εκκλησίας, την έννοια της προσωνυμίας Δεσπότης, και συνοδεύεται από ευρετήριο κυρίων ονομάτων και γεωγραφικών όρων. Η ανατύπωση έγινε από τον Διονύσιο Ν. Καραβία και τον Ευάγγελο Ξ. Λάζο στην Αθήνα το 1994.