ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΠΑΡ' ΟΜΗΡΩ ΠΕΝΤΕ ΤΗΣ ΝΗΣΟΥ ΚΡΗΤΗΣ ΛΑΩΝ

Ψυλλάκης Βασίλειος, Περί των παρ' Ομήρω πέντε της νήσου Κρήτης λαών, μετ. Χαράλαμπος Μπάλτας, Λειψία 1865. Η αναστατική έκδοση περιλαμβάνει τη μονογραφία του Βασιλείου Ψυλλάκη για τη γεωγραφική θέση και τους αρχαίους λαούς της Κρήτης σε αρχαΐτουσα γλώσσα και ακέραιη απόδοσή της στη δημοτική από τον Χαράλαμπο Μπάλτα. Ο Ψυλλάκης στην τεκμηριωμένη μελέτη του διαλύει το «πυκνό πέπλο», που σκέπαζε για πολλούς αιώνες την αρχαία ιστορία της Κρήτης, της «βασίλισσας της Μεσογείου», όπως την αποκαλεί. Μελετώντας τον Όμηρο, τον Ηρόδοτο, τον Θουκυδίδη, τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη ο Ψυλλάκης εξιχνιάζει την προέλευση και την ιστορική εξέλιξη των πέντε φυλών (τους Ετεόκρητες, τους Κύδωνες, τους Πελασγούς, τους Αχαιούς και τους Δωριείς), που κατοίκησαν τη μεγαλόνησο κατά τους αρχαίους χρόνους μέχρι την υποταγή στους Ρωμαίους (67 π.Χ.). Ο φιλόπατρις συγγραφέας στοχεύει σε δύο πράγματα: α´) στο να τεκμηριώσει ότι οι Κρήτες αποτελούν φυλετικά συστατικό στοιχείο του ελληνικού έθνους και του πολιτισμικού μεγαλείου του, και β´) να θεμελιώσει τη συνέχεια των αγώνων των Κρητών για την ελευθερία (και Ένωση με την ηπειρωτική Ελλάδα) στα βάθη της ομηρικής αρχαιότητας. Δεν είναι τυχαίο το ότι το βιβλίο κυκλοφόρησε ένα έτος πριν την μεγάλη Κρητική εξέγερση του 1866-69.