Αρματωλοί και Κλέφτες (1453-1821)

Ανατύπωση με ευρετήριο (2012),  ISBN 978-960-258-123-0
ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΙΣΤΟΡΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ αρ. 291

291) Καμπούρογλου, Δ. Γρ., Αρματωλοί και κλέφτες (1453–1821), εν Αθήναις χ.χ. Ο Αθηναιογράφος λόγιος Δημήτριος Καμπούρογλου (1852-1942), διευθυντής της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος και ακαδημαϊκός (βλ. αρ. 200, 239-240, 252, 262-263, 282 της Βιβλιοθήκης Ιστορικών Μελετών) καταπιάνεται εδώ άλλη μια φορά με το 1821 και ιστορεί «την ελευθέραν ζωήν των λεβέντηδων των βουνών και των κυμάτων», δηλ. των κλεφτών και των αρματωλών και των κουρσάρων του Αιγαίου (όπως ήταν ο Λάμπρος Κατσώνης). Περιγράφει με αδρό τρόπο την ενδυμασία, τον οπλισμό τους, την πολεμική τέχνη τους, τον τρόπο ζωής τους, «τα ήθη και τα έθιμά» τους, τις σημαίες τους, αλλά και «τον καρτερικόν θάνατόν» τους, σε περίπτωση που συλλαμβάνονταν ζωντανοί. Ανάμεσα σε άλλα έθιμα, μαρτυρεί ένα παιχνίδι μια  («παιδιάν») των κλεφτών, που έμοιαζε με τη ρώσικη ρουλέτα, απ’ όπου βγήκε η φράση «Όποιον πάρει ο χάρος». Ο Καμπούρογλου αναδεικνύει τη λεπτή διάκριση μεταξύ του «ήμερου» και του «άγριου» κλέφτη και τη συχνή μετάπτωση των κλεφτών από την παρανομία της ληστείας στη νομιμότητα του αρματωλισμού. Από τους χιλιάδες αυτούς παρανόμους των βουνών και των θαλασσών, τους περισσότερους αγνώστους (σώζονται τα ονόματα μόλις 482 κλεφταρματωλών, όπως σημειώνει ο ίδιος), ο συγγραφέας αναδεικνύει τα ονόματα και τη δράση ορισμένων «επισημοτέρων εξ αυτών», όπως ο Κορκόδυλος Κλαδάς, ο Θεόδωρος Μπούας Γρίβας, ο Πούλιος Δράκος, ο Μάλαμος, ο Κωνσταντίνος Κολοκοτρώνης, ο Παναγιώτης Βενετσανάκης, ο Στάθης Γεροδήμος, ο Λαχούρης κ.ά. Η αναστατική έκδοση (2012) συνοδεύεται από αναλυτικό ευρετήριο προσώπων και τόπων.