Βίος του Παπα Φλέσα

Φωτάκου, Βίος του Παπα-Φλέσα, εκδοθείς υπό Σ. Καλκανδή. Εν Αθήναις 1868, 8o, σελ. 78 (1986)

201) Φωτάκος, Βίος του Παπά Φλέσσα, εν Αθήναις 1868. Ο Φωτάκος (Φώτιος Χρυσανθόπουλος), υπασπιστής του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη και παλαίμαχος Αγωνιστής του ʼ21, ιστορεί εδώ τον βίο του Παπαφλέσσα (Γρηγορίου Δικαίου, 1788–1825), του πρωτεργάτη της Επανάστασης στην Πελοπόννησο. Η βιογραφία του Παπαφλέσσα έρχεται να συμπληρώσει τα Απομνημονεύματα περί της Ελληνικής Επαναστάσεως του ιδίου. Ο Φωτάκος φωτίζει τον φιλόδοξο χαρακτήρα του Παπαφλέσσα, το πόσο επιθυμούσε να γίνει «δεσπότης [αρχιερέας] ή πασάς», και πως εξελίχθηκε σε ηγετική μορφή της Φιλικής Εταιρείας και εθνεγέρτης στη γενέτειρά του. Για τη μύηση και την ανέλιξη του Παπαφλέσσα συνεργάστηκαν οι συντοπίτες του (Πελοποννήσιοι) έμποροι Φιλικοί Παναγιώτης Αναγνωστόπουλος και Παναγιώτης Σέκερης. Πάνω απ’ όλα όμως ο Παπαφλέσσας «εφάνη πολύ έξυπνος και ενεργητικός» και γι’ αυτό έλαβε τον εκκλησιαστικό βαθμό του αρχιμανδρίτη και εστάλη ως «απόστολος» (ειδικός απεσταλμένος) της Εταιρείας στις Ηγεμονίες, την Κωνσταντινούπολη και κατόπιν στον Μωριά. Έτσι, τον Οκτώβριο του 1820 τον βρίσκουμε στο Ισμαήλιο να καταστρώνει, μαζί με τον Αλέξανδρο Υψηλάντη και τον Εμμανουήλ Ξάνθο, το επιχειρησιακό σχέδιο της Φιλικής. Αφού αρίστευσε σε πολλές μάχες, όπως στο Αγιονόρι (Ιούλιος 1822), και κατέλαβε υψηλά αξιώματα στη διοίκηση της επαναστατημένης Ελλάδας, ο Γρηγόριος Δικαίος, οξύθυμος και παρορμητικός άνθρωπος, ενεπλάκη ενεργά στον εμφύλιο πόλεμο του 1824 στο πλευρό των Κουντουριώτηδων. Η μεταμέλειά του για τα αδικήματά του προς τους Κολοκοτρωναίους και η επιτακτική ανάγκη να καταπολεμηθεί ο Ιμπραήμ έφεραν τον Παπαφλέσσα στο Μανιάκι της Μεσσηνίας (20 Μαΐου 1825). Σε μια στιγμή που «η δειλία είχε καταλάβει πάντας, ιδίως την Μεσσηνίαν», ο Αρχιμανδρίτης (όπως τον ονομάζει ο Φωτάκος) απέδειξε για μια τελευταία φορά ότι «τω όντι αυτός ήτον ικανός και γενναίος άνθρωπος».