Το Βενετικόν Τυπογραφείον του Δημητρίου και του Πάνου Θεοδοσίου (1755-1824)

Πλουμίδη Γεωργίου Σπ., Το Βενετικόν Τυπογραφείον του Δημητρίου και του Πάνου Θεοδοσίου (1755-1824). Διατριβή επί διδακτορία υποβληθείσα εις την Φιλοσοφικήν Σχολήν του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Αθήναι 1969, 8ο, σελ. ιστ΄+186+4χ.α. εικ.+2λ . Βελτιωμένη έκδοση 2019, ISBN 978-960-258-139-1

306) Πλουμίδης, Γεώργιος Σ., Το βενετικόν τυπογραφείον του Δημητρίου και του Πάνου Θεοδοσίου (1755 – 1824), Αθήνα 2019². Ο Γεώργιος Πλουμίδης (γεν. 1939, βλ. αρ. 120, 304 και 305 της Βιβλιοθήκης Ιστορικών Μελετών), πρώην Διευθυντής του Ελληνικού Ινστιτούτου Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Σπουδών της Βενετίας, αφηγείται εδώ το έργο του τυπογραφείου των αδελφών Δημητρίου και Πάνου Θεοδοσίου στη Βενετία. Πρόκειται για δεύτερη βελτιωμένη έκδοση της διδακτορικής διατριβής του συγγραφέα (ομότιμου πλέον καθηγητή του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων), η οποία πρωτοεκδόθηκε το 1969 και είχε εξαντληθεί. Ο Γεώργιος Πλουμίδης κάνει, στη μελέτη του αυτή, μίαν εκτενή εισαγωγή στην τυπογραφική τέχνη στη Βενετία και στην ελληνική κοινότητά της. Η ελληνική τυπογραφική τέχνη είχε εκεί αναμφισβήτητα λαμπρό παρελθόν. Στη Βενετία ιδρύθηκε (1498) η πρώτη ελληνική παροικία στη Δύση μετά την ʼλωση και τυπώθηκαν τα πρώτα ελληνικά βιβλία. Το πρώτο ελληνικό βιβλίο είδε το φως στην Πόλη των Δόγηδων το 1473 σε βενετικό τυπογραφείο. Στη συνέχεια, το 1493 εγκαταστάθηκε εκεί ο ʼλδος Μανούτιος, ο οποίος θα τυπώσει ώς τον θάνατό του το 1515 πολλά έργα της κλασικής αρχαιότητας σε συνεργασία με τον Μάρκο Μουσούρο και άλλους Έλληνες λογίους. Το έργο του Μανούτιο θα συνεχίσουν οι γιοι του και κυρίως μια σειρά από Ηπειρώτες αποδήμους (ο Νικόλαος Σάρος και οι αδελφοί Γλυκή και Θεοδοσίου), οι οποίοι θα εξασκήσουν την τέχνη του τυπογράφου και του εκδότη στην Πόλη των Τεναγών από το 1670 περίπου έως τις αρχές του 19ου αιώνα.

Τα βιβλία αυτά, θρησκευτικού κυρίως περιεχομένου, αλλά και φιλολογικού, ιστορικού, γεωγραφικού και λογοτεχνικού, τυπώνονταν συνήθως σε 1.000 – 2.000 αντίτυπα και διαχέονταν σε όλες τις χώρες του βενετοκρατούμενου και του τουρκοκρατούμενου ελληνισμού, πωλούμενα σε μπακάλικα και πανήγυρεις. Ο συγγραφέας εξιστορεί αναλυτικά την ιστορία του τυπογραφείου Θεοδοσίου, τον τεχνικό εξοπλισμό του, το προσωπικό του, τους τίτλους, τα σήματα και, ασφαλώς, τις (γνωστές και άγνωστες) εκδόσεις του. Το τυπογραφείο των αδελφών Θεοδοσίου ήταν το δεύτερο παραγωγικότερο εκ των τριών ελληνικών τυπογραφείων: Μέχρι το 1830, οπότε πωλήθηκε στον Ιταλό τυπογράφο Ανδρεόλα, τύπωσε περίπου 550 τίτλους (στα ελληνικά αλλά και στα ιταλικά, σλαβικά και αρμενικά), ενώ των Γλυκήδων και του Σάρου 1.430 και 212 τίτλους αντίστοιχα. Η ιστορία της ελληνικής τυπογραφίας στη Βενετία συνεχίστηκε από τους εκδοτικούς οίκους του «Φοίνικος» (1839-1897) και του «Αγίου Γεωργίου» (1850-1882), οι οποίοι τύπωσαν κυρίως ευαγγέλια, ψαλτήρια και άλλα λειτουργικά βιβλία για τις ανάγκες των Ελλήνων Ορθοδόξων της Βαλκανικής.