THE PRESENT STATE OF THE ISLANDS IN THE ARCHIPELAGO (OR ARCHES)

Randolph Ber., The present state of the islands in the Archipelago (or Arches), Sea of Constantinople, and Gulf of Smyrna; with the islands of Candia and Rhodes, Οξφόρδη 1687. Ο Βρετανός περιηγητής Bernard Randolph (γεν. 1643) προσφέρει μία γενική περιγραφή της γεωγραφίας, της δημογραφίας (πληθυσμού, οικισμών, κάστρων), της (αγροτικής) οικονομίας, της κοινοτικής διοίκησης και της πολιτικής κατάστασης των νησιών του Αιγαίου Πελάγους στο τελευταίο τέταρτο του 17ου αιώνα. Η περιήγηση και η περιγραφή ξεκινάει (ελάχιστα έτη πριν το 1683) από την Εύβοια, συνεχίζεται με τις Κυκλάδες ('Ανδρο, Τήνο, Μύκονο, Νάξο, Μήλο, Πάρο, Αμοργό κτλ.), τα Δωδεκάνησα (Κω, Ρόδο, Λέρο, Σύμη, Κάρπαθο, Κάσο, Αστυπάλαια κτλ.), την Ικαρία, τη Σάμο, τη Λήμνο, την Τένεδο, τη Μυτιλήνη, τη Χίο, τα Ψαρά, τις βόρειες Σποράδες (Σκιάθο, Σκόπελο κτλ.), τις ακτές του Βοσπόρου και του Ελλησπόντου, καθώς και τη μεγαλόνησο της Κρήτης με το Ηράκλειο (Χάνδακα), τη Σούδα και τη Σπιναλόγκα. Η μονογραφία του Randolph αποτελεί πολύτιμη ιστορική πηγή για τις νησιωτικές κοινωνίες του Αρχιπελάγους λίγο μετά την πτώση του Χάνδακα (1669), και λίγο πριν την ολοκλήρωση και την παγίωση της οθωμανικής κατάκτησης των βενετοκρατούμενων ακόμη Κυκλάδων (πτώση της Τήνου, 1715). Το περιηγητικό του Randolph διανθίζεται με λιθογραφίες, που απεικονίζουν την Χαλκίδα, την Τένεδο και το σουλτανικό παλάτι στην Κωνσταντινούπολη, και έναν αλφαβητικό πίνακα με το γεωγραφικό μήκος και πλάτος των ελληνικών τόπων που επισκέφθηκε ο συγγραφέας. (ανατύπωση 1983)